18.11.2004
Od kilku już lat w polskich i zagranicznych mediach znajdujemy olbrzymią liczbę informacji - nierzadko nieścisłych bądź nawet nieprawdziwych - na temat ugrupowania, które walczy o nową jakość w polskiej polityce: Samoobrony. Każdy ma prawo do indywidualnej oceny życia publicznego. Samoobrona sformułowała już wiele lat temu ocenę odmienną od większości innych polskich partii politycznych. Poddała zasadniczej krytyce kierunek transformacji społeczno-gospodarczej obrany po roku 1989. Ale to nie wszystko; jako jedyna polska partia polityczna przedstawiła kompleksowy program, który zamierza z determinacją rozpowszechniać i - być może już niebawem - realizować. Dlatego pytanie o to, czym jest jedna z czołowych obecnie sił politycznych w Polsce, wydaje się dziś szczególnie aktualne.
GENEZA
Upadek realnego socjalizmu w 1989 roku przyniósł wielkie nadzieje społeczeństw Europy Środkowej i Wschodniej, w tym przede wszystkim Polaków, których opór wobec tego systemu był przez lata najgłośniejszy. Radość z odzyskania politycznej suwerenności i demokratyzacji trwała jednak zaledwie kilkanaście miesięcy. Na mocy porozumień pomiędzy częścią dawnego obozu władzy a częścią opozycji antykomunistycznej, demokratyczne rządy przystąpiły bowiem do demontażu także tych elementów dawnego systemu, które większość społeczeństwa oceniała pozytywnie. Jak okazało się po kilku latach, zdecydowano się także na demontaż polskiej gospodarki i praktyczną likwidację polityki społecznej.
Historia Samoobrony, jako szeroko rozumianego ruchu społecznego, rozpoczęła się latem 1991 roku, kiedy to późniejszy założyciel partii Andrzej Lepper stanął na czele licznych rolników protestujących przeciwko fatalnym warunkom gospodarowania w rolnictwie i braku pomocy rządowej dla gospodarstw dotkniętych klęską suszy. Andrzej Lepper już wówczas odczuwał potrzebę zmiany kierunku transformacji systemowej. Jesienią 1991 roku spotkał się z ówczesnym wicepremierem i ministrem finansów Leszkiem Balcerowiczem, którego nazwisko stało się z czasem synonimem neoliberalnej, monetarystycznej i antyspołecznej polityki w Polsce. Po dwugodzinnej rozmowie, Andrzej Lepper powziął stanowcze postanowienie uświadomienia Polakom źródeł gospodarczej i społecznej katastrofy, ku której już wówczas zmierzało państwo polskie. Jak wspomina w swej książce, "wszystko, co działo się potem - ze mną i Samoobroną - w jakiejś mierze zawdzięczam zatem tej rozmowie sprzed 10 lat". W 1992 roku zarejestrowany został Związek Zawodowy Rolnictwa "Samoobrona", a krótko potem partia polityczna (wówczas jeszcze występująca pod nazwą Przymierze "Samoobrona"). Stojący na czele partii i związku Andrzej Lepper rozpoczął ciężką i trudną pracę nad budową szerokiego ruchu społecznego. Nie dysponował zasobami finansowymi i poparciem mediów, którym cieszyły się partie establishmentu. Mimo niesprzyjających okoliczności partia i związek zdobywały jednak coraz liczniejszych członków i sympatyków. Z pewnością do wzrostu znaczenia Samoobrony przyczyniały się liczne akcje protestacyjne organizowane z jej inicjatywy. Początkowo miały one na celu przede wszystkim uwidocznienie zapaści, w jakiej na skutek polityki kolejnych rządów znalazło się polskie rolnictwo i obszary wiejskie. Z czasem przewodniczący Samoobrony stał się ostatnią deską ratunku pokrzywdzonych wołających o pomoc. To właśnie Samoobrona stała się głosem całych grup społecznych, które w wyniku przeobrażeń lat 90-tych znalazły się na skraju nędzy i beznadziei.
Przełomową datą w dziejach Samoobrony stały się wybory parlamentarne przeprowadzone we wrześniu 2001 roku. To właśnie wtedy wieloletnia praca przewodniczącego Andrzeja Leppera i innych działaczy partii zaowocowała poparciem społecznym 10,2% wyborców (ponad 1 mln 320 tys. głosów). Samoobrona uzyskała po raz pierwszy znaczącą reprezentację parlamentarną (53 mandaty w Sejmie i 2 w Senacie). Od tej pory Samoobrona mogła prezentować swój punkt widzenia na kwestie społeczno-gospodarcze na znacznie szerszą skalę. Partia uzyskała także możliwość lansowania swych koncepcji w poszczególnych projektach ustaw.
W maju 2003 roku odbył się decydujący dla przyszłości Samoobrony IV Kongres Krajowy. Uchwalono na nim podstawowe dokumenty programowe, na czele z Programem Społeczno-Gospodarczym i stanowiskami partii w sprawie różnych problemów życia społecznego i politycznego. Kongres stanowił także kolejną manifestację zaufania członków Samoobrony do jej założyciela i lidera. Andrzej Lepper w wyborach na przewodniczącego uzyskał 1700 głosów, przy 14 głosach przeciwnych.
Wkrótce po Kongresie intensywne prace rozpoczęły zespoły eksperckie Samoobrony. Składają się one z fachowców w zakresie różnych dziedzin, których podstawowym zadaniem jest uszczegółowienie Programu Społeczno-Gospodarczego partii w poszczególnych programach sektorowych. Eksperci Samoobrony opracowali m.in., zgodnie z wytycznymi władz partii, projekt nowej konstytucji, zawierającej propozycję wprowadzenia systemu prezydenckiego w Polsce. Chęć pracy w gronie ekspertów Samoobrony wyraziło do tej pory wiele powszechnie znanych i cieszących się szacunkiem swych środowisk postaci świata nauki i gospodarki.
Sondaże preferencji politycznych społeczeństwa wskazują na stale rosnące poparcie dla Andrzeja Leppera i Samoobrony. Przewodniczący partii znajduje się w czołówce polityków cieszących się największym zaufaniem Polaków. Jest także jednym z najpoważniejszych kandydatów na urząd prezydenta. Samoobrona, pomimo atmosfery nagonki rozpętanej przez jej przeciwników politycznych, również regularnie zajmuje pierwsze bądź drugie miejsce w sondażach. Polska stoi zatem przed szansą na zerwanie z błędnym kołem dotychczasowej polityki społecznej i gospodarczej. Coraz bardziej realna staje się szansa na realizację w praktyce alternatywnej koncepcji Samoobrony.
PROGRAM
Program Samoobrony decyduje o nowej jakości, jaką partia ta wprowadza do świata polskiej polityki. Samoobrona proponuje przewartościowanie dotychczasowej hierarchii wartości w taki sposób, aby na jej czele stały - zgodnie z jej hasłem - "Człowiek. Rodzina. Praca. Godne życie". Realizacji tej zasady powinien służyć cały system społeczno-gospodarczy. Aby tak się stało, Polska musi odrzucić założenia Konsensusu Waszyngtońskiego, który pełnił rolę doktrynalnej podstawy transformacji krajów Europy Środkowej i Wschodniej po roku 1989. Konsensus zakładał konieczność całkowitej deregulacji gospodarki, twardej polityki monetarnej oraz prywatyzacji sektora publicznego. Jak się okazało, realizacja jego zaleceń doprowadziła w Polsce do ponad 20% bezrobocia i milionów rodzin żyjących na skraju nędzy.
Aby zerwać z dotychczasowym, antyspołecznym ustrojem społeczno-gospodarczym Samoobrona proponuje wprowadzenie w życie następujących, fundamentalnych zmian:
- przywrócenia demokratycznej kontroli nad Narodowym Bankiem Polskim oraz nałożenia na niego współodpowiedzialności za rozwój gospodarczy kraju i zwiększenie zatrudnienia (na wzór m.in. amerykańskiego Banku Rezerwy Federalnej);
- stworzenia szerokiego frontu robót publicznych, przede wszystkim poprzez inwestycje w infrastrukturę;
- kontroli dotychczasowych procesów prywatyzacyjnych oraz zachowania kontroli państwa nad strategicznymi działami gospodarki;
- finansowego zaangażowania państwa w kluczowych dziedzinach gospodarki narodowej - rolnictwie i budownictwie;
- zastosowania systemu preferencji umożliwiających dynamiczny rozwój małych i średnich przedsiębiorstw;
- likwidacji podatku dochodowego w handlu i wprowadzenia w jego miejsce jednolitego podatku obrotowego;
- obniżenia podatku dochodowego dla przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych z obecnego poziomu 19% do 10%;
-
wprowadzenia systemu wsparcia dla sektora zaawansowanych technologii.
Powyższe działania będą miały na celu możliwie szybką i znaczącą redukcję bezrobocia. Jednocześnie osoby pozbawione pracy bez własnej winy objęte zostaną systemem zabezpieczeń społecznych na poziomie minimum socjalnego. W celu sfinansowania ambitnych programów inwestycyjnych Samoobrona zamierza wykorzystać część rezerwy dewizowej i rezerwy rewaluacyjnej Narodowego Banku Polskiego. Proponuje także zmianę polityki kredytowej, polegającą na zwiększeniu dostępności i obniżeniu kosztów kredytów.
W sferze doktrynalnej program Konsensusu Waszyngtońskiego, którego skutki celnie krytykuje Samoobrona, oparty jest na dogmatycznym neoliberalizmie i monetaryzmie. Tymczasem założenia programowe Samoobrony wynikają z właściwego dla krajów zachodnioeuropejskich rozumienia społecznej gospodarki rynkowej. Partia wielokrotnie przypominała, że właśnie społeczna gospodarka rynkowa stanowi konstytucyjną podstawę ustroju gospodarczego Polski. Inspiracje doktrynalne widoczne w propozycjach Samoobrony wynikają także bezpośrednio z katolickiej nauki społecznej, w tym z nauczania papieża Jana Pawła II. To właśnie obecny papież zwrócił dobitnie uwagę, że "nie do przyjęcia jest teza, iż po upadku socjalizmu jedyną alternatywą jest kapitalizm". Kierując się jego przesłaniem, Samoobrona podkreśla potrzebę wprowadzenia w życie założeń Trzeciej Drogi, będącej modelem łączącym wolność przedsiębiorczości ze społeczną odpowiedzialnością państwa. U źródeł programu gospodarczego Samoobrony odnajdziemy też założenia doktryny państwa dobrobytu, sformułowanej przez Johna Kennetha Galbraitha, a także postulaty najwybitniejszych współczesnych ekonomistów, m.in. laureata Nagrody Nobla prof. Josepha Stiglitza.
Bardzo istotnym elementem programu Samoobrony jest także jej wizja polityki zagranicznej i ładu międzynarodowego. Wychodzi ona z podstawowego założenia, iż wszelkie formy współpracy międzynarodowej muszą mieć charakter partnerski. Właśnie na partnerstwie powinna opierać się także integracja europejska. Samoobrona nigdy nie była przeciwna, jak twierdzą niektórzy, członkostwu Polski w Unii Europejskiej. Traktat Akcesyjny wynegocjowany przez polskich negocjatorów reprezentujących kolejne rządy przewiduje jednak nie równoprawne warunki polskiego udziału w procesie integracji europejskiej. Samoobrona wielokrotnie podkreślała, że nie może wyrazić zgody na brak pełnego udziału polskiego rolnictwa we Wspólnej Polityce Rolnej czy limity produkcyjne ustalone na rażąco niskim poziomie i zagrażające istnieniu polskiego przemysłu. Polacy podjęli jednak decyzję o członkostwie w powszechnym referendum. Szanując ten wybór, Samoobrona robić będzie wszystko na rzecz renegocjacji zapisów Traktatu Akcesyjnego.
W swym wystąpieniu w Parlamencie Europejskim 4 maja 2004 roku, przewodniczący Andrzej Lepper rozwinął następująco wizję zjednoczonej Europy, za którą opowiada się Samoobrona: "potrzebne jest inne spojrzenie na gospodarkę - należy odejść od polityki neoliberalnej i globalizacji w takim najgorszym ich wydaniu. Nie gospodarka wolnorynkowa, a społeczna gospodarka rynkowa zgodnie z nauką Kościołów różnych wyznań". Podkreślił także, że tylko Europa oparta na solidaryzmie społecznym i zrównoważonym rozwoju może stanąć do gospodarczej rywalizacji z USA i Chinami. Europa ta powinna jednocześnie przywiązywać większą wagę do współpracy ze swymi naturalnymi partnerami na Wschodzie - Rosją i Ukrainą. Partnerskie stosunki powinna także utrzymywać z krajami i organizacjami pozaeuropejskimi.
Ład międzynarodowy powinien opierać się, według Samoobrony, na poszanowaniu suwerenności państwowej i nienaruszalności granic. Przewodniczący Andrzej Lepper jako jedyny z polskich polityków zaproponował pokojowy sposób na rozwiązanie konfliktu irackiego. Niestety, jego głos został zagłuszony przez "partię wojny" obejmującą różne partie i środowiska polityczne, od socjaldemokratycznej lewicy po skrajną prawicę.
PERSPEKTYWY
Polska stoi dziś przed kluczowym wyborem. Czeka ją albo kontynuacja polityki neoliberalnej i antyspołecznej, albo skierowanie rozwoju społeczno-gospodarczego na całkiem nowe tory, gdzie wartością najwyższą będzie godność człowieka i obywatela. Samoobrona przedstawia także pewną wizję programową dla całej Europy. Obecność Polski w strukturach zjednoczonej Europy pozwolić może na upowszechnienie tej wizji także poza granicami Polski.
Opracował:
(-) Mateusz Piskorski -
Źródło https://www.samoobrona.org.pl/pages/02.Opis/